استفاده از فناوری نانو جهت ردیابی داروهای موثر در درمان اعتیاد

پژوهشگران دانشگاه تهران با تولید یک نانوحسگر دقیق جهت تشــخیص یک نوع مــاده ی مخدر مصنوعی در مایعات زیستی بدن، تلاش کردند درجهت درمان مؤثرتر اعتیاد گام بردارند. این طرحدر مقیاس آزمایشگاهی صورت گرفته است.

بروز بیماریهای روانی و سیر تدریجی آن منجربه ایجاد رفتارها و عادتهایی در انسانها میشودکه بعضاً کنترل و ترک آن بسیار مشکل و گاهیغیرممکن است. اعتیاد انســان به مصرف مواد وداروها از جملهی این عادتهاست. طبق آخرینآمار در کشور ۵ میلیون نفر حداقل یکبارمصرفمواد مخدر را تجربــه کردهاند و ۲میلیون نفر بهآن معتاد هستند. سیر پیشروندهی اعتیاد به موادمخدر و ترویج روشهای مصرف غیربهداشتی آنهمچون تزریق مواد مخدر با ســرنگ مشترک،منجر به بروز بیماریهای لاعلاجی همچون ایدزمیشــود که بیش از هفتاد میلیون نفر در جهانرا گرفتار نموده است. ازاینرو درمان اعتیاد یکیاز مهمتریــن مســائل پیش روی جوامع اســت.ابتداییترین مرحلهی درمان اعتیاد، تشخیص آناست. ارائهی راههای دقیق و سریع جهت تشخیصاعتیاد میتواند به درمان هرچه زودتر و مؤثرتر آنکمک کند.

عباس فرمانــی ضمن ارائــهی توضیحاتی درخصوص مــاده ی مخدر بوپرونورفیــن، در رابطهبا لزوم انجــام این طرح گفت: «بوپرونورفین یکمادهی مخدر مصنوعی اســت که میتواند جهتدرمــان اعتیاد به مواد مخدر نیز مورد اســتفادهقرار بگیــرد. نتایــج بالینی نشــان میدهد کهعلائم افســردگی میتواند با مصرف بوپرونورفینکاهش یابد. با اینحال، اختــلال بوپرونورفین بافعالیتهای فیزیولوژیک عادی در مایعات ممکناست باعث ایجاد طیف گستردهای از واکنشهایفیزیزولوژیکی شود. بنابراین کلید اصلی استفادهاز بوپرونورفین، به دســت آوردن هر دوز درمان وآستانهی تحمل به این ماده است که از فردی بهفرد دیگر متفاوت است. در طرح حاضر جهت نیلبه این موضوع مهم،یک نانوحسگر جهت تشخیصدقیق و سریع این ماده در مایعات بیولوژیکی بدنمعرفی شده است».

این محقق در خصوص ویژگی بارز این نانوحسگرافزود: «مزیت عمدهی این نانوحسگر حساسیت ودقت بالای آن است. هرچند بسیاری از روشهایارائه شده جهت تشــخیص بوپرونورفین نیازمند مراحل پیچیدهی آمادهســازی نمونه اســت، امااستفاده از نانوحسگر ارائه شده، بسیار ساده است وبه آمادهسازی نمونه نیازی ندارد».

در این طرح، الکترود خمیر کربن بهمنظور بهبودعملکرد اکسایشی مولکولهای بوپرونورفین توسطنانوکریستال های مغناطیسی اصلاح شده است.این خاصیت به دلیل رســانایی بالایی الکتریکیسطح نانوساختار اصلاح شده و همچنین نسبتسطح به حجم بالای انوکریستال های مغناطیسیبه دست آمده است.

فرمانی توضیح داد: «در پژوهش حاضر تلاش براین بوده تا حساسیت حسگر تشخیص مادهی مخدربوپرونورفین بهبود بخشــیده شود. بدین منظورکلیهی عوامل مؤثر بر حساسیت به جز یک عامل،ثابت نگه داشته شد و سپس با تغییر این عامل بهبررسی اثر آن جهت انتخاب مناسبترین وضعیت پرداخته شد. بهم نظور بررسی دقت و صحت روشدر دامنهی خطی منحنی کالیبراســیون، تحتشرایط بهینهی غلظتی و دستگاهی، غلظتهایمختلفی از مولکول بوپرونورفین انتخاب شده و برروی هر نمونه چندین اندازهگیری صورت گرفت.همچنین جهت سنجش کارآیی نانوحسگر تولید
شده، نمونههایی از داروهای رایج موجود در بازارو نمونههایی از پلاســمای خون انسان تهیه و با
اســتفاده از این نانوحســگر غلظت بوپرونورفینموجود در آنها اندازهگیری شد».

نتایج نشان داده است که پس از اصلاح الکترودخمیر کربن با نانوکریستالهای مغناطیسی، ارتفاع پیک اکسیداسیون افزایش مییابد.این تحقیقــات حاصل تلاشهای عباس فرمانی دانشجوی دکتری رشــته دانشگاه تهران و دکترحسین مهدوی عضو هیأت علمی دانشگاه تهرانو دکتر مهدی شــمس آرا- عضــو هیأت علمیپژوهشگاه مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی است.

 نتایج این کار در مجله ی B: Chemical Sensors and Actuators، (جلد ۲۳۹   ،سال ۲۰۱۷ ، صفحات ۲۷۹ تا ۲۷۵  ) چاپ رسیده است .

 

با توجه به نتایج بوجود آمده میتوان امید داشت شاهد محصولات نانو جدید در این حوزه نیز باشیم